Początek formularza
Dół formularza
Pomoc dla uchodźców
Uprawnienia cudzoziemców i uchodźców do korzystania ze świadczenia z pomocy społecznej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 163 z późn. zm., (dalej jako u.p.s.)
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach – j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1650 z późn. zm. (dalej jako u.c.)
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 680 z późn. zm., (dalej jako u.o.c. RP)
Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1525
Definicje:
Cudzoziemiec - zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach „cudzoziemcem jest każdy kto nie posiada obywatelstwa polskiego.”;
Uchodźca - zgodnie z definicją zawartą w Konwencji Genewskiej z 1951 roku dotyczącej statusu uchodźców i dołączonym do niej Protokole Nowojorskim z 1967 roku uchodźcą jest osoba, która żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych, znajduje się poza terytorium kraju, którego jest obywatelem i – z powodu tych obaw – nie chce lub nie może do tego kraju powrócić.
Cudzoziemiec, który z obawy przed prześladowaniami lub w wyniku tragicznych wydarzeń szuka schronienia poza granicami swojej ojczyzny, może uzyskać ochronę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązujące akty prawne na podstawie, których można uzyskać w Polsce ochronę to przede wszystkim: ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
Repatriant - cudzoziemiec narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe i uzyskał zezwolenie właściwego organu (ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji).
Podmioty uprawnione - analiza prawna:
Zgodnie z brzmieniem art. 5 u.p.s., który określa krąg podmiotów uprawnionych do świadczeń, należy zauważyć, że prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje:
osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
a. na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650 oraz z 2014 r. poz. 463 i 1004), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
b. w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego;
mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1525), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 5a u.p.s., prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 170 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 176 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Cudzoziemcy są zatem drugą po obywatelach polskich grupą podmiotów uprawnionych do świadczeń z pomocy społecznej, a prawo do udzielenia im pomocy uzależnione jest od miejsca zamieszkania i przebywania na terytorium Polski oraz legitymowania się określonym zezwoleniem lub korzystaniem ze szczególnej ochrony prawnej.
Powołane wyżej przepisy art. 5 i 5a u.p.s. wskazują określoną grupę beneficjentów, a co za tym idzie stanowią katalog zamknięty, natomiast dalsze przepisy u.p.s. nie przewidują żadnych wyjątków, które pozwalałyby udzielić pomocy cudzoziemcom nie spełniającym wymogów określonych w art. 5 i 5a u.p.s. Oznacza to, że organ administracji, który wszczyna na wniosek lub z urzędu postępowanie mające na celu udzielenie pomocy cudzoziemcowi musi stwierdzić spełnienie przez niego warunków, o których mowa w powołanych przepisach. Należy zauważyć, że organ administracji jest związany treścią art. 5 i 5a u.p.s. i nie ma możliwości udzielania świadczeń w sposób uznaniowy.
Zgodnie z zawartym w art. 5a u.p.s. odesłaniem do ustawy o cudzoziemcach, określone świadczenia z pomocy społecznej mogą zostać przyznane cudzoziemcom, którzy otrzymali zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi. Dotyczy to cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy podjęli współpracę z organem właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi oraz zerwali kontakty z osobami podejrzanymi o popełnienie czynów zabronionych związanych z handlem ludźmi. Ponadto z pomocy społecznej mogą skorzystać cudzoziemcy legitymujący się zaświadczeniem potwierdzającym domniemanie, że są ofiarami handlu ludźmi.
Komentowany przepis poszerza krąg beneficjentów pomocy społecznej, jednakże nadaje uprawnienia tylko do określonych świadczeń: interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania i zasiłku celowego. Warto dodać, że cudzoziemcy wymienieni w art. 5 u.p.s. mogą się ubiegać o świadczenia z pomocy społecznej na zasadach ogólnych, a uchodźcom i osobom korzystającym z ochrony uzupełniającej przysługują szczególne formy wsparcia.
Należy mieć na uwadze, że art. 5 u.p.s. mówi o prawie do świadczeń z pomocy społecznej, a tymi zgodnie z brzmieniem art. 36 u.p.s. są zarówno świadczenia pieniężne jak i niepieniężne.
ZEZWOLENIE NA POBYT STAŁY
O świadczenie z pomocy społecznej może starać się cudzoziemiec, który oprócz zamieszkiwania i przebywania w Polsce otrzymał zezwolenie na pobyt stały na jej terytorium. Warunki te muszą zostać spełnione łącznie.
Należy zauważyć, że zgodnie z brzmieniem art. 195 ust. 1 u.c., zezwolenia na pobyt stały udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli:
1) jest dzieckiem cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE pozostającym pod jego władzą rodzicielską:
a) urodzonym po udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub
b) urodzonym w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego temu cudzoziemcowi, lub
2) jest dzieckiem obywatela polskiego pozostającym pod jego władzą rodzicielską, lub
3) jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe, lub
4) pozostaje w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim przez co najmniej 3 lata przed dniem, w którym złożył wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały, i bezpośrednio przed złożeniem tego wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych, lub
5) jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu art. 115 § 22 Kodeksu karnego i:
a) przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przez okres nie krótszy niż 1 rok na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi,
b) współpracował z organami ścigania w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a § 1 Kodeksu karnego,
c) ma uzasadnione obawy przed powrotem do państwa pochodzenia, potwierdzone przez prokuratora prowadzącego postępowanie w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a § 1 Kodeksu karnego, lub
6) bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 5 lat na podstawie statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych, lub
7) bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany udzielonej na podstawie art. 351 pkt 1 lub 3, lub
8) udzielono mu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azylu, lub
9) posiada ważną Kartę Polaka i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.
Do okresów, o których mowa w pkt 6 lub 7, cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej, wlicza się okres pobytu cudzoziemca na tym terytorium w toku postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy, nawet jeżeli przebywał w tym okresie w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców.
ZEZWOLENIE NA POBYT REZYDENTA DŁUGOTERMINOWEGO
Świadczenia z pomocy społecznej przysługują również cudzoziemcom, którzy otrzymali zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich (dalej WE). Zgodnie z brzmieniem art. 211 ust. 1 u.c. dotyczy to cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku i spełniających łącznie następujące warunki:
1) posiadają źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na ich utrzymaniu;
2) posiadają ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe zasady, dotyczące wydania zezwolenia na pobyt rezydenta UE, nie mają zastosowania do cudzoziemca: przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu odbywania studiów lub szkolenia zawodowego; posiadającego zgodę na pobyt tolerowany, azyl, status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej lub korzystającego z ochrony czasowej; ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy lub o udzielenie azylu; świadczącego usługi transgraniczne; przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy; zatrzymanego, umieszczonego w strzeżonym ośrodku, w areszcie w celu wydalenia.
Zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE udziela się na wniosek cudzoziemca. Mogą być nimi objęte także jego dzieci lub inne osoby pozostające pod jego opieką. Wypada dodać, że cudzoziemiec może złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE w czasie zgodnego z prawem pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Decyzję w sprawie udzielenia zezwoleń wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamierzonego pobytu cudzoziemca.
ZEZWOLENIE NA POBYT CZASOWY UDZIELONE W ZWIĄZKU Z OKOLICZNOŚCIĄ, O KTOREJ MOWA W ART. 159 UST. 1 PKT 1 LIT. C LUB D USTAWY O CUDZOZIEMCACH
Uprawnienia do świadczeń z pomocy społecznej mają także cudzoziemcy, którzy otrzymali zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 u.c.
Z art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c. wynika, że chodzi o osoby posiadające zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną, które przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przebywają na tym terytorium w celu połączenia się z rodziną i są członkami rodziny cudzoziemca zamieszkującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy lub w związku z udzieleniem mu ochrony uzupełniającej.
Zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności udziela się cudzoziemcowi, jeżeli posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE udzielone przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej oraz:
a) zamierza wykonywać pracę lub prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie na tym terytorium lub
b) zamierza podjąć lub kontynuować na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej studia lub szkolenie zawodowe, lub
c) wykaże, że zachodzą inne okoliczności uzasadniające jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
UCHODŹCY
Kolejną kategorię świadczeniobiorców stanowią osoby, którym przyznano status uchodźcy w oparciu o brzmienie art. 13 ust. 1 ustawy o u.c.o.RP. Z brzmienia przywołanego przepisu wynika, że cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. W myśl. ust. 2 przywołanego przepisu, status uchodźcy nadaje się także małoletniemu dziecku cudzoziemca, który uzyskał status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, urodzonemu na tym terytorium.
OCHRONA UZUPEŁNIAJĄCA
Pomoc przysługuje również osobom, którym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielono ochrony uzupełniającej. Osoby te korzystają bowiem na gruncie ustawy o u.c.o.RP z takich samych form pomocy jak uchodźcy, a ochrony uzupełniającej udziela się cudzoziemcowi, który nie spełnia warunków do nadania statusu uchodźcy, a jednocześnie powrót do kraju pochodzenia naraził by go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy, co zostało określone w art. 15 ustawy o u.c.o.RP.
ZGODA NA POBYT NA TERYTORIUM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZE WZGLĘDÓW HUMANITARNYCH ORAZ ZGODA NA POBYT TOLEROWANY
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje również cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany.
Cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany przysługuje ograniczone prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Osoby te mogą ubiegać się jedynie o pomoc w postaci schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego. Warto wskazać, że powyższych zgód udziela się, jeżeli cudzoziemca można jedynie zobowiązać do powrotu do kraju, w którym zagrożone byłoby jego życie, wolność, bezpieczeństwo osobiste lub byłby on narażony na tortury, nieludzkie traktowanie, pracę przymusową bądź zostałby pozbawiony prawa do rzetelnego procesu. Szczegółowe przesłanki i zasady udzielania oraz cofania zgód na pobyt tolerowany i pobyt uzasadniony względami humanitarnymi określają art. 348-359 u.c.
Cudzoziemcowi udziela się zgody na pobyt ze względów humanitarnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zobowiązanie go do powrotu:
1) może nastąpić jedynie do państwa, w którym, w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.:
a) zagrożone byłoby jego prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego lub
b) mógłby on zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, lub
c) mógłby być zmuszony do pracy, lub
d) mógłby być pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej, lub
2) naruszałoby jego prawo do życia rodzinnego lub prywatnego, w rozumieniu przepisów Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., lub
3) naruszałoby prawa dziecka, określone w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu.
Zgody na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udziela się cudzoziemcowi, jeżeli zobowiązanie go do powrotu:
1) może nastąpić jedynie do państwa, w którym, w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.:
a) zagrożone byłoby jego prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego lub
b) mógłby zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, lub
c) mógłby on być zmuszony do pracy, lub
d) mógłby być pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej
- w przypadku gdy zachodzą okoliczności do odmowy udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych, o których mowa w art. 349 u.c., lub
2) jest niewykonalne z przyczyn niezależnych od organu właściwego do przymusowego wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu i od cudzoziemca, lub
3) może nastąpić jedynie do państwa, do którego wydanie go jest niedopuszczalne na mocy orzeczenia sądu albo z uwagi na rozstrzygnięcie Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie odmowy wydania cudzoziemca.
OBYWATELE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE LUB PAŃSTW CZŁONKOWSKICH EFTA
Ostatnią kategorią podmiotów uprawnionych do świadczeń z pomocy społecznej są obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkowie ich rodzin, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
Tym samym do świadczeń z pomocy społecznej są uprawnieni: małżonek obywatela UE; zstępny obywatela UE lub zstępny jego małżonka, w wieku do 21 lat lub pozostający na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka; wstępny obywatela UE lub wstępny jego małżonka, pozostający na utrzymaniu jednej z tych osób. Pod pojęciem obywatela Unii rozumie się cudzoziemca będącego obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz obywatela Konfederacji Szwajcarskiej. Obywatel Unii zobowiązany jest zarejestrować swój pobyt, jeżeli przebywa na terytorium Polski dłużej niż 3 miesiące. Szczegółowe procedury rejestracyjne oraz warunki uprawniające do pobytu stałego na obszarze RP normuje ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1525).
Przydatne informacje na temat spraw dotyczących cudzoziemców można również znaleźć na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców (http://udsc.gov.pl/)
Urząd do spraw Cudzoziemców zapewnia kompleksową i profesjonalną obsługę w zakresie legalizacji pobytu i udzielania ochrony cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zasady udzielania świadczeń z pomocy:
Reasumując należy stwierdzić, że aby otrzymać na terenie Rzeczypospolitej Polskiej świadczenia z pomocy społecznej, nie wystarczy jedynie fakt bycia cudzoziemcem i zarazem obywatelem państwa członkowskiego UE, bowiem zgodnie z art. 5 u.p.s. prawo do pomocy przyznaje się cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym warunki te muszą być spełnione łącznie. Nadto cudzoziemcy ci muszą legitymować się określonym zezwoleniem na pobyt lub być objęci szczególną ochroną prawną, o której mowa w ustawie o u.c.o.RP. Pomoc społeczna może być udzielana m.in. z następujących powodów:
sieroctwa;
ubóstwa;
bezdomności lub bezrobocia;
Pomocy społecznej udziela się również ze względu na:
niepełnosprawność;
długotrwałą lub ciężką chorobę;
przemoc w rodzinie;
potrzebę ochrony dziecka i rodziny;
uzależnienia (alkoholizm i narkomanię);
trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
sytuacje nagłe i nieprzewidywalne (klęska żywiołowa/ekologiczna, sytuacja kryzysowa, zdarzenie losowe);
trudności w przystosowaniu i integracji z powodu opuszczenia placówki opiekuńczo wychowawczej lub zakładu karnego.
Pomoc społeczna przysługuje:
1. cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650 oraz z 2014 r. poz. 463 i 1004), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
Cudzoziemcy ci posiadają prawo do świadczeń z pomocy społecznej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Mogą to być świadczenia o charakterze pieniężnym na przykład: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, lub też świadczenia niepieniężne obejmujące pracę socjalną, poradnictwo specjalistyczne, w tym psychologiczne i rodzinne, pomoc doraźną albo okresową, udzielenie schronienia, przyznanie niezbędnego ubrania, pomoc w formie usług opiekuńczych.
Przed przyznaniem pomocy pracownik socjalny przeprowadza z cudzoziemcem rozmowę, tzw. wywiad środowiskowy. Na jego podstawie przyznawana jest określona pomoc.
posiadającym zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany
Cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany mogą dokładnie na tych samych zasadach co obywatele polscy korzystać ze świadczeń pomocy społecznej w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego. Przed przyznaniem pomocy pracownik socjalny przeprowadza z cudzoziemcem rozmowę, tzw. wywiad środowiskowy. Na jego podstawie przyznawana jest określona pomoc.
zidentyfikowanym przez organy ścigania jako ofiary handlu ludźmi
Cudzoziemcy, którzy zalegalizowali swój pobyt w Polsce na podstawie otrzymanego statusu ofiary handlu ludźmi (zarówno ci, którym udzielone zostało zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w celu podjęcia decyzji o współpracy z organami ścigania jak również ci, którym udzielono zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w związku z podjęciem decyzji o współpracy z właściwymi organami oraz zerwaniu więzi z grupą przestępczą), w szczególności mają prawo do korzystania z pomocy społecznej w formie:
interwencji kryzysowej (pomoc psychologiczna, poradnictwo specjalne lub prawne bądź schronienie przez okres do 3 miesięcy);
schronienia;
posiłku;
niezbędnego ubrania;
zasiłku celowego przez okres pobytu na terytorium Polski uregulowany zezwoleniem na zamieszkanie.
Pomoc ta przyznawana jest na podstawie zaświadczenia wydawanego przez Policję, Straż Graniczną lub prokuraturę, stwierdzającego, że osoba ta jest pokrzywdzoną przestępstwem handlu ludźmi. Podjęcie decyzji o udzieleniu pomocy nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego i ustalenia sytuacji materialnej. Osoby takie mają prawo do uzyskania pomocy tylko i wyłącznie gdy są ofiarami handlu ludźmi. Cudzoziemcy, którym nie przysługuje prawo do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, to osoby które otrzymały:
ochronę czasową;
zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone cudzoziemcowi jeżeli wyjątkowa sytuacja osobista wymaga jego obecności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone cudzoziemcowi, który nielegalnie przebywa na terytorium Polski, jeżeli wymaga tego interes Rzeczpospolitej Polskiej;
wizę pobytową (jednolitą lub krajową) udzieloną w celu przyjazdu ze względów humanitarnych;
wizę pobytową (jednolitą lub krajową) udzieloną ze względu na interes państwa.
Prawo do świadczeń rodzinnych:
W Polsce państwo pomaga rodzinom, które znalazły się w trudnym położeniu, na przykład ze względu na niskie dochody lub niepełnosprawność jednego z członków, w tym również dziecka. Świadczeniami rodzinnymi są:
zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego;
jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka;
świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy.
Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Osoba mająca prawo do zasiłku rodzinnego może ubiegać się o następujące dodatki:
dodatek z tytułu urodzenia dziecka;
dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;
dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka;
dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;
dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;
dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania;
dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego.
Świadczenia rodzinne przysługują cudzoziemcom:
do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym,
przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 u.c. lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
posiadającym kartę pobytu z adnotacją "dostęp do rynku pracy", z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy.
Świadczenia rodzinne przysługują osobom, o których mowa wyżej, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego:
W Polsce prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego przysługuje cudzoziemcom:
jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym;
2. przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 186 ust. 1 pkt 3 u.c.
przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują ww. osobom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres świadczeniowy, w którym otrzymują świadczenia z funduszu alimentacyjnego, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
VII. Pomoc integracyjna dla uznanych uchodźców:
Zasady udzielania pomocy integracyjnej dla osób posiadających status uchodźcy bądź ochronę uzupełniającą reguluje rozdział 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 kwietnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy cudzoziemcom (Dz.U. z 2015 r., poz. 515)
Pomoc integracyjna obejmuje:
świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego, w wysokości od 531 zł do 1260 zł miesięcznie (od 1 października 2015 r. od 606 zł do 1335 zł) na osobę (przy czym wysokość świadczeń jest uzależniona od indywidualnej sytuacji cudzoziemca i liczby osób w rodzinie, zaś wysokość świadczeń w drugim półroczu trwania programu integracyjnego jest nieco niższa niż w pierwszym);
opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne określonej w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
3. pracę socjalną;
4. poradnictwo specjalistyczne, w tym poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne;
5. udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami, w szczególności z instytucjami rynku pracy, ze środowiskiem lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi;
6. inne działania wspierające proces integracji cudzoziemca.
Pomocy integracyjnej udziela się cudzoziemcowi, który:
1) uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub
2) przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c.
Pomocy udziela się na wniosek cudzoziemca złożony w terminie 60 dni od dnia uzyskania przez niego statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Wniosek cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c.
Wniosek powinien zawierać:
pisemną deklarację cudzoziemca o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa;
pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem cudzoziemiec nie zwrócił się na terenie innego województwa;
pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o nadaniu statusu uchodźcy;
4. dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej;
5. karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy.
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę uzupełniającą, do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, w której udzielono cudzoziemcowi ochrony uzupełniającej;
2) karty pobytu wydanej w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej.
W przypadku cudzoziemca, który przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c., do wniosku należy dołączyć kopie:
1) decyzji o zezwoleniu na pobyt czasowy udzielonym w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c.
2) karty pobytu wydanej w związku z uzyskaniem zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c.
Cudzoziemiec dołącza do wniosku także inne dokumenty będące w jego posiadaniu, które mogą pomóc w opracowaniu programu integracji.
Pomoc integracyjna jest realizowana w ramach indywidualnego programu integracji (dalej: IPI), uzgodnionego między Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej (dalej: MOPS) a cudzoziemcem. Pracownik socjalny MOPS przeprowadza tzw. wywiad środowiskowy z cudzoziemcem i jego rodziną, a następnie wspólnie z nim konstruuje IPI. Program określa wysokość, zakres i formy pomocy integracyjnej oraz wzajemne zobowiązania cudzoziemca i MOPS. Zgodnie z art. 22 ustawy o pomocy społecznej do zadań wojewody należy koordynowanie działań w zakresie integracji cudzoziemców, w szczególności w zakresie wskazania im miejsca zamieszkania.
MOPS przekazuje wojewodzie uzgodniony z cudzoziemcem program wraz z przewidywanymi kosztami jego realizacji. Wojewoda po akceptacji przedstawionego programu przekazuje środki na jego realizację. MOPS współdziała z właściwym wojewodą i gminą w sprawie pomocy cudzoziemcom w uzyskaniu możliwości zamieszkania, uwzględniając w miarę możliwości wybór miejsca zamieszkania dokonany przez cudzoziemca. Cudzoziemiec zamieszkuje w miejscu wskazanym przez danego wojewodę. Rezygnacja przez cudzoziemca ze wskazanego miejsca zamieszkania w granicach danego województwa w okresie 12 miesięcy trwania indywidualnego programu integracji oznacza jego rezygnację z realizacji programu. Zmianę miejsca zamieszkania przez cudzoziemca w okresie 12 miesięcy trwania indywidualnego programu integracji dopuszcza się w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej zobowiązany jest do:
udzielania cudzoziemcowi informacji dotyczącej pomocy określonej w programie oraz warunkach jej wstrzymania lub odmowy udzielenia;
współdziałania z cudzoziemcem oraz wspierania go w kontaktach ze środowiskiem lokalnym, w tym w nawiązaniu kontaktu z właściwym dla miejsca zamieszkania cudzoziemca ośrodkiem pomocy społecznej;
pomocy w uzyskaniu mieszkania, w tym w miarę możliwości w mieszkaniu chronionym;
prowadzenia z cudzoziemcem pracy socjalnej;
innych uzgodnionych z cudzoziemcem działań wynikających z jego indywidualnej sytuacji życiowej;
wskazania pracownika, zwanego dalej „realizatorem programu", uzgadniającego z cudzoziemcem program oraz wspierającego go w okresie realizacji tego programu.
Cudzoziemiec zobowiązany jest do:
zameldowania się w miejscu zamieszkania;
zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy w terminie ustalonym w programie oraz aktywnego poszukiwania pracy;
obowiązkowego uczestnictwa w kursach języka polskiego, w przypadku gdy zachodzi taka potrzeba;
współdziałania oraz kontaktowania się z realizatorem programu w ustalonych terminach, nie rzadziej jednak niż 2 razy w miesiącu;
innych uzgodnionych z realizatorem programu działań wynikających z jego indywidualnej sytuacji życiowej;
przestrzegania zobowiązań przyjętych w programie.
W przypadku niezrealizowania przez cudzoziemca zobowiązań uzgodnionych w IPI, w szczególności braku aktywnego działania ze strony cudzoziemca na rzecz jego integracji, realizacja pomocy może zostać ograniczona lub wstrzymana. Pomoc integracyjna może zostać wstrzymana w przypadku:
uporczywego, zawinionego niewykonywania przez cudzoziemca zobowiązań przyjętych w programie – przez okres do 30 dni;
wykorzystywania pomocy w sposób rażąco niezgodny z celem, na jaki została przyznana – na okres do 30 dni;
udzielania przez cudzoziemca nieprawdziwych informacji o swojej sytuacji życiowej – do czasu wyjaśnienia okoliczności udzielenia takich informacji;
gdy upłynęło 30 dni pobytu cudzoziemca w zakładzie opieki zdrowotnej – do czasu opuszczenia przez niego zakładu;
wszczęcia przeciwko cudzoziemcy postępowania karnego – do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
MOPS odmawia udzielenia pomocy w przypadku, gdy:
cudzoziemiec, wobec którego kontynuowana jest uprzednio wstrzymana pomoc, ponownie dopuszcza się działań wymienionych powyżej w punktach 1–3;
cudzoziemiec skazany został prawomocnym wyrokiem sądu;
cudzoziemiec pozbawiony został statusu uchodźcy, cofnięto mu ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.c.
